Bahasa Melayu mempunyai sistem bunyi
yang tersendiri dan untuk menguasai kemahiran bertutur dalam bahasa Melayu
dengan baik dan berkesan, seseorang pengguna bahasa perlulah mempunyai
pengetahuan yang mendalam tentangnya.
Kajian bunyi lazimnya terbahagi
kepada dua bidang, iaitu fonetik dan fonologi. Fonetik mengkaji bunyi bahasa
dari segi penyebutan dan pendengaran atau sifatnya. Fonologi pula mengkaji
bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.
ALAT PERTUTURAN DAN FUNGSINYA
1.
|
Bibir atas
|
11.
|
Tengah
lidah
|
2.
|
Bibir
bawah
|
12.
|
Belakang
lidah
|
3.
|
Gigi atas
|
13.
|
Akar lidah
|
4.
|
Gigi bawah
|
14.
|
Epiglotis
|
5.
|
Gusi
|
15.
|
Pita suara
|
6.
|
Lelangit
keras
|
16.
|
Rongga
tekak
|
7.
|
Lelangit
lembut
|
17.
|
Rongga
Hidung
|
8.
|
Anak tekak
|
18.
|
Rongga
mulut
|
9.
|
Hujung
lidah
|
19.
|
Rahang
|
10.
|
Hadapan
lidah
|
20.
|
Tenggorok
|
FUNGSI ALAT PERTUTURAN
Lidah
Lidah ialah alat artikulasi yang terpenting dan paling
aktif dalam pengeluaran bunyi bahasa. Lidah terbahagi kepada empat
bahagian, iaitu hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, dan belakang
lidah. Pembahagian ini membolehkan lidah membuat deskripsi pelbagai jenis
penghasilan bunyi. Bahagian hadapan lidah, tengah lidah dan belakang lidah
penting dalam pengeluaran bunyi-bunyi vokal, iaitu bunyi vokal hadapan, tengah
dan belakang. Hujung lidah merupakan bahagian paling aktif dan boleh digerakkan
ke mana-mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan.
Gigi
Gigi juga
berperanan dalam penghasilan bunyi bahasa tetapi peranannya tidaklah aktif.
Kedudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagai penampan aliran udara
dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah yang menghasilkan
bunyi.
Bibir
Bibir adalah
alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar rongga mulut. Bibir terdiri
daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan dan
berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Bibir juga menjadi
sempadan paling luar daripada rongga mulut. Bibir juga berfungsi membuat
sekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut.
Gusi
Gusi
merupakan bahagian yang embung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam rongga
mulut. Organ ini digunakan sebagai daerah sebutan dengan bantuan hujung lidah
yang berfungsi membuat penyekatan.
Lelangit
Lelangit dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu
lelangit keras dan lelangit lembut. Lelangit lembut menganjur dari
sempadan lelangit keras hingga ke akhir rongga mulut. Lelangit keras bermula
dari sempadan gusi di bahagian hadapan atas rongga mulut dapat diturunnaikkan
untuk menutup atau membuka saluran rongga tekak terus ke rongga hidung. Apabila
dinaikkan, rongga mulut akan terbuka dan udara akan keluar melalui rongga mulut
dan apabila diturunkkan, rongga mulut akan tertutup dan udara terpaksa keluar
melalui rongga hidung.
Rongga
Hidung
Terletak di atas rongga mulut yang dipisahkan oleh
lelangit. Rongga hidung boleh dibuka atau ditutup, bergantung kepada keadaan
sama ada anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan atau tidak.
Pita Suara
Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan
amat penting dalam penghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara berlaku dengan
cara memperluas dan mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping
selaput nipis berkenaan.
Bunyi Vokal
Bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada
rongga mulut tidak mengalami sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga
dipengaruhi oleh pengaruh lidah, keadaan rongga mulut dan bentuk
bibir.
Kedudukan
vokal-vokal dapat dilihat seperti berikut:
Vokal Depan
Sempit (i)
Untuk mengeluarkan bunyi vokal ini,
depan lidah dinaikkan hingga hampir menyentuh lelangit keras, sementara hujung
lidah didekatkan pada gusi.
Lelangit lembut diangkat untuk menutup rongga hidung.
Udara dari paru-paru melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara tanpa
sekatan, halangan atau himpitan yang boleh menyebabkan geseran kedengaran.
Bibir berada dalam keadaan terhampat.
Contoh: bilik,
titik, ipar, jari, cari
Vokal Depan
Separuh Sempit (e)
Untuk menghasilkan bunyi ini depan lidah dinaikkan, tetapi tidaklah setinggi
membunyikan vokal (i).
Contoh:
kole, tauge, bendi, elok
Vokal Depan Separuh Luas
Untuk mengeluarkan vokal ini depan lidah diturunkan sepertiga dari
kedudukan untuk mengeluarkan vokal ( e ). Kedudukan alat pertuturan adalah
sama seperti semasa mengeluarkan bunyi vokal (i) dan (e).
Contoh:
tauke, gelek, gesek, gerek
Vokal Depan
Luas ( a)
Untuk mengeluarkan bunyi vokal ini, depan lidah diturunkan
serendah-rendahnya. Lelangit lembut berkeadaan terangkat rapat ke belakang
tekak dan menutup rongga hidung. Kedudukan alat pertuturan lain adalah
sama seperti menghasilkan vokal (i), dan (e).
Contoh:
anak, pandai, landai, anting, siapa, takat
Vokal
Belakang Sempit (u)
Dihasilkan dengan mengangkat belakang lidah setinggi mungkin ke atas, tetapi
tidak menutup ruang aliran udara. Bentuk bibir dibundarkan.
Contoh:
ubat, ulat, undang, udang, ulang
Vokal
Separuh Sempit ( o )
Dihasilkan dengan menurunkan belakang lidah 1/3 di antara tempat yang paling
tinggi dan tempat yang paling rendah. Keadaan bibir pula dibundarkan.
Contoh:
obor, solo, polo, toko, orang
Vokal Belakang Separuh Luas
Dihasilkan apabila belakang lidah diturunkan 1/3 daripada kedudukan separuh
sempit dan bentuk bibir turut dibundarkan. Vokal ini tidak terdapat dalam
bahasa Melayu.
Vokal Tengah
Dihasilkan dengan meletakkan lidah seperti biasa di lantai rongga mulut.
Bahagian tepi lidah dilengkungkan sedikit, manakala rongga mulut berkeadaan
sederhana luasnya.
Contoh:
enam, empat, kenduri, gerai
DIFTONG
Gabungan
bunyi vokal dinamakan diftong. Diftong terbentuk apabila berlaku pengeluncuran
bunyi-bunyi vokal. Satu vokal mengeluncur dari satu vokal kepada vokal yang
lain. Terdapat 3 jenis diftong.
a.
(ai): sampai, salai, gulai, sungai, cuai, landai
b.
(au): lampau, silau, garau, surau, pukau
c.
(oi): amboi, dodoi, adoi, sepoi, boikot.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan